Berg, Wagner, Mahler. Anne Schwanewilms, Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Bernard Haitink. Amsterdam, Concertgebouw, 6/9. Vanavond NPO 2, 24 uur.
Zestig jaar geleden stond Bernard Haitink voor het eerst voor het Radio Filharmonisch Orkest. Het was de zomer van 1954, het dirigentenconcours van de Nederlandse Radio Unie was in volle gang en de jonge Haitink dirigeerde Vorspiel en Liebestod, begin en slot van Wagners Tristan und Isolde. De poorten zwaaiden open voor de grootste dirigentencarrière ooit in Nederland: via het Concertgebouworkest ging het naar Londen, Berlijn, Boston, Chicago.
Mooi dat Haitink voor zijn jubileumconcert uit al die wereldnamen het Radio Filharmonisch heeft gekozen, al zullen we nooit weten in hoeverre zijn recente botsing met de directie van het Concertgebouworkest daarbij een rol heeft gespeeld.
Met Vorspiel en Liebestod opende hij ook zijn feestconcert. In de bomvolle Grote Zaal van het Concertgebouw luisterden echtgenote Patricia, kinderen en kleinkinderen naar werken die hem al decennialang begeleiden: Mahlers Vierde, Sieben frühe Lieder van Alban Berg en die verzengende akkoorden van Wagner, waarin verlangen en dood elkaar aanraken.
Wat direct opvalt: het zijn niet de uitersten, het hoog en het laag, die bij Haitink de dienst uitmaken, maar subtiele kleurverschuivingen in de middenregisters. Daar klopt het hart, van daaruit stroomt het bloed naar de fluiten, de hobo's, de fagotten en contrabassen. Voor hem is het symfonieorkest niet één groot klanklichaam maar een fijnmazig zenuwstelsel dat hij met een gedachtenprikkel kan aanzetten tot een oneindig aantal schakeringen - een unicum in de wereld.
In Alban Bergs liederen kiest hij voor halftinten die fraai mengen met de tere wereld die sopraan Anne Schwanewilms aanboort. Verbluffend hoe hij de volle rijkdom van Bergs nog altijd opzienbarende instrumentatie tot bloei laat komen. Je hoort het orkest van symfonieformaat veranderen in een kamerensemble: ineens priemt een trompet door het strijkerstapijt heen.
De Vierde van Mahler is een van Haitinks greatest hits. Meer dan 60 keer dirigeerde hij het werk. Laatst leidde zijn optreden nog tot files in de Londense binnenstad. Toch is er geen spoor van routine. De beginmaten klonken zelfs wat onvast - alsof hij à la minute had besloten het tempo drastisch te verlagen. De musici vingen het liefdevol op en lieten de sledebellen toch nog ritmisch rinkelen. Een jonge, lichtzinnige Mahler werd geboren, met in het tweede deel de sluier van een meesterlijk schrijnende verstemde viool.
Voordat het publiek kon uitbarsten in juichend applaus was er even paniek. Anne Schwanewilms, die in de finale een ode moest brengen aan het hemelse leven, was zoek. Hilariteit toen Haitink met een vragend armgebaar ging zitten op de stoel die voor de sopraan was bedoeld - vlak bij de plek waar hij ooit in hetzelfde orkest de tweede viool had gespeeld.
Met Vorspiel en Liebestod opende hij ook zijn feestconcert. In de bomvolle Grote Zaal van het Concertgebouw luisterden echtgenote Patricia, kinderen en kleinkinderen naar werken die hem al decennialang begeleiden: Mahlers Vierde, Sieben frühe Lieder van Alban Berg en die verzengende akkoorden van Wagner, waarin verlangen en dood elkaar aanraken.
Wat direct opvalt: het zijn niet de uitersten, het hoog en het laag, die bij Haitink de dienst uitmaken, maar subtiele kleurverschuivingen in de middenregisters. Daar klopt het hart, van daaruit stroomt het bloed naar de fluiten, de hobo's, de fagotten en contrabassen. Voor hem is het symfonieorkest niet één groot klanklichaam maar een fijnmazig zenuwstelsel dat hij met een gedachtenprikkel kan aanzetten tot een oneindig aantal schakeringen - een unicum in de wereld.
In Alban Bergs liederen kiest hij voor halftinten die fraai mengen met de tere wereld die sopraan Anne Schwanewilms aanboort. Verbluffend hoe hij de volle rijkdom van Bergs nog altijd opzienbarende instrumentatie tot bloei laat komen. Je hoort het orkest van symfonieformaat veranderen in een kamerensemble: ineens priemt een trompet door het strijkerstapijt heen.
De Vierde van Mahler is een van Haitinks greatest hits. Meer dan 60 keer dirigeerde hij het werk. Laatst leidde zijn optreden nog tot files in de Londense binnenstad. Toch is er geen spoor van routine. De beginmaten klonken zelfs wat onvast - alsof hij à la minute had besloten het tempo drastisch te verlagen. De musici vingen het liefdevol op en lieten de sledebellen toch nog ritmisch rinkelen. Een jonge, lichtzinnige Mahler werd geboren, met in het tweede deel de sluier van een meesterlijk schrijnende verstemde viool.
Voordat het publiek kon uitbarsten in juichend applaus was er even paniek. Anne Schwanewilms, die in de finale een ode moest brengen aan het hemelse leven, was zoek. Hilariteit toen Haitink met een vragend armgebaar ging zitten op de stoel die voor de sopraan was bedoeld - vlak bij de plek waar hij ooit in hetzelfde orkest de tweede viool had gespeeld.
Biëlla Luttmer
de Volkskrant, 8 september 2014
Geen opmerkingen:
Een reactie posten