In Spanga, een dorp aan de rand van het
Fries-Overijselse natuurgebied de Rottige Meente was het vroeger beroerd boeren.
Sinds 1989 bloeien er op de zandgrond opera’s van Donizetti en Puccini, Mozart
en Saint-Saëns
in eigen, tegendraadse ensceneringen van Corina van Eijk. Vanavond gaat haar
nieuwe versie van Falstaff in première. Verdi’s zanglijnen zullen zweven boven
de eigentijdse noten van de Nederlander Floris van Bergeijk.
De caravans van de zangers, koks, kostuumnaaisters,
lichttechnici staan dicht tegen elkaar aan in de wei van boer De Wolff. In de
aanleunende boerenschuur schatert de sopraan Francis van Broekhuizen met haar
collega Maaike Widdershoven om een grap. Floris van Bergeijk buigt zich over zijn
verse partituur van Falstaff rivisto, waarin Verdi´s laatste opera tot het
skelet is ontleed en nieuwe, slankere contouren heeft gekregen. Hij wijst naar
het team dat het stuk gaat opvoeren: ‘Het zijn fantastische mensen om mee samen
te werken. Iedereen voelt zich verantwoordelijk voor het uiteindelijke resultaat.
Of hij nou kookt of staat te dirigeren. Dat maak je niet vaak mee. In grotere
gezelschappen is het vaak zo dat ieder zijn eigen taak heel serieus neemt maar verder
geen verantwoordelijkheid voelt voor het geheel. Hier gaan we er samen keihard
voor.’
Van Bergeijk (34) heeft zijn sporen verdiend bij het Rosa
Ensemble, het clubje musici rond de Utrechtse slagwerker Daniel Cross. Daar rafelde
hij nummers van de blueszanger Captain Beefheart uit elkaar en zette ze op zijn
eigen manier weer in elkaar. Decomponeren, noemt hij het procedé, met een
knipoog naar ´Decomposing composers´, een nummer van Monty Python. Met opera
heeft hij niet zoveel, zeker niet met het laatromantische repertoire, maar de
regisseuse Corina van Eijk kwam met een interessant idee. In Spanga, haar eigen
operalocatie, wilde ze een nieuwe versie van Falstaff brengen, een Falstaff door
de bril van Rosa.
Floris van Bergeijk: ‘Ik had de opera subtiel kunnen arrangeren
voor de instrumenten van het Rosa Ensemble, maar dat heb ik niet gedaan. Ik heb
hem helemaal herschreven, en zo opnieuw uitgevonden. De zanglijnen en het
libretto zijn helemaal intact gelaten maar de orkestpartij heb ik gemaakt, met
Verdi in het achterhoofd. De dramatische lijn zit in de zang, die heb ik als
rode draad gebruikt. Maar de oorspronkelijke Verdipartituur is een doorlopend
ding. Corina en ik wilden de grote muzikale lijn doorbreken. Toen ik in
februari 2010 begon te schrijven heb ik geprobeerd iedere dag aan een ander
stukje te werken om mezelf te dwingen van moment naar moment te schakelen. Twee
andere componisten, Daniel Hamburger en Jelte Heringa, hebben ook korte
fragmenten aangeleverd. Al die stukjes heb ik met een soort montagetechniek aan
elkaar gelijmd.’
‘Binnen het oeuvre van Verdi neemt Falstaff een bijzondere
plaats in. Aan het eind van zijn leven, toen hij alles al had gedaan, dacht hij:
nu maak ik precies wat ik wil. Ik schrijf een opera zonder enige concessie te
doen. En dat merk je. De drie actes zijn eigenlijk drie liedjes. Het gaat maar
door. Er zit geen enkel rustmoment in, hij valt continu over zichzelf heen. Dat
alleen al maakt het tot een unieke Verdi-opera.’
‘Het verhaal is gebaseerd op The merry wives of Windsor van Shakespeare. Falstaff is een burleske, bourgondische levensgenieter die
vooral aan zichzelf denkt en aan de vrouwen die hij kan krijgen. Aan het eind
van de tweede acte nemen die vrouwen hem te grazen. En dan, in de derde acte,
begint het verhaaltje opnieuw. Daar gebeurt precies hetzelfde: Falstaff wordt
weer in de maling genomen. Uiteindelijk vraagt hij zich af: wie houdt wie nu
voor de gek? Tutto nel mondo è burla, alles op de wereld is een grap, zingen
ze in de slotfuga. Dat sprak me onmiddellijk aan. Het past bij mijn eigen
instelling: ik neem niks serieus, ook mezelf niet, maar die houding neem ik wel
degelijk serieus.’
‘Corina heeft haar regie helemaal op mijn muziek gemaakt. Ze
heeft dat zo goed gedaan dat het lijkt alsof het andersom is, alsof ik de
muziek heb gemaakt op haar regie. Dat is echt tof. De oorspronkelijke Verdi is een
fijne vergaarbak van dramatische effecten die we in de muziek, het toneelbeeld,
de regie volop benutten. Of, zoals onze dirigent Ezeqiel Menalled roept als we
alles uit de kast moeten trekken: take out the mozzarella! Dat is het motto van
deze voorstelling.’
Verdi/Van Bergeijk: Falstaff rivisto. Opera Spanga. Peter
Michailov, Rosa Ensemble o.l.v. Ezequiel Menalled. Regie: Corina van Eijk. 22/6
tot 3/7.
de Volkskrant, 21 juni 2011
