Jevgeni Koroliov, meester in de transformatiekunst

Aan de jacht van de commercie op nieuw, jong en virtuoos is de naam van Jevgeni Koroliov (1949) ongemerkt voorbij getrokken. Je vraagt je af wat er gebeurd zou zijn als de Russische pianist in de tijde van YouTube en Spotify geen zestig maar twintig was geweest. Niet uitgesloten dat hij dan zou zijn uitgegroeid tot een cultfiguur.  

Nu moest er een Italiaanse impresario aan te pas komen om Marco Riaskoff, de organisator van de serie Meesterpianisten, opmerkzaam te maken op Koroliovs kwaliteiten. Die was onmiddellijk verkocht en huurde hem in voor een laat debuutrecital in het Concertgebouw. Het voordeel: de Goldbergvariaties, het monument waarmee Johann Sebastian Bach als transformatiekunstenaar schitterde, had voor Koroliov geen geheimen meer. 

De compositie begint met een aria die na ruim een uur van variaties uitmondt in de aria van het begin, met het verschil dat alleen de noten, de genen van het stuk, nog hetzelfde zijn. De variaties, met een leven aan invloeden en ervaringen, hebben hun sporen op de aria nagelaten. 

Koroliov groeide op in Moskou en heeft nog les had van Heinrich Neuhaus en Maria Yudina. Tegenwoordig leeft hij in Hamburg. De Goldbergvariaties klonken als een epos van zijn leven, met een aria die de Russische trekken had van zijn jeugd: na elkaar aangeslagen akkoorden, een diep sonore toon tot in in de eerste variaties, een tempo waaruit alle haast verbannen was. 

Fascinerend was de ontwikkeling die het werk tijdens zijn lange reis doormaakte. De zware toon van het begin wierp Koroliov steeds verder af. Snelle snaakse tempi, een extra octaafje hier en een versierinkje daar, maakten de weg vrij voor een hedendaagse stijlopvatting. Aan het slot was er weer die aria, maar in een lichte, bijna doorschijnende gedaante. Na een uitzinnig applaus speelde Koroliov Altijd is Kortjakje ziek, met de variaties die Mozart op het liedje maakte. Het klonk als een goede grap. 

Bach: Goldbergvariaties. Jevgeni Koroliov, piano. Amsterdam, Concertgebouw, 12/12.

de Volkskrant, 16 december 2010